Dit doet het gebruik van sociale media met jou mentaal
Sociale media zijn alomtegenwoordig: we scrollen, vergelijken en reageren — vaak zonder erbij stil te staan wat dat met ons doet.
Onderzoek laat zien dat er geen eenduidig antwoord is: sociale platforms bieden zowel verbinding als risico’s, maar de wetenschappelijke consensus wijst erop dat veelvuldig en probleemgericht gebruik gekoppeld is aan slechtere mentale gezondheid, zeker bij jongeren. De relatie is niet altijd puur causaal, maar signalen voor meer depressie, angst en ontevredenheid over het eigen lichaam verschijnen consequent in reviews en studies.
Hoe vergelijkingen ons zelfbeeld vervormen
Een van de meest onderzochte mechanismen is sociale vergelijking: we zien bewerkte foto’s, hoogtepunten van andermans leven en een constante stroom van complimenten en likes. Dat zorgt ervoor dat gebruikers zichzelf ongunstig vergelijken met een onrealistische norm. Experimenten en meta-analyses laten zien dat blootstelling aan 'upward comparison' (het vergelijken met mensen die er beter uit lijken te zien of succesvoller lijken) vaak leidt tot lagere zelfwaardering en negatieve zelfevaluatie. Concreet betekent dit dat iemand die twintig minuten door een feed met perfect gestileerde foto's scrolt, zich kort daarna minder aantrekkelijk of minder succesvol kan voelen dan voorheen.
Meer dan alleen een slecht gevoel: effect op lichaam en eetgedrag
Het effect op lichaamsbeeld is onder onderzoekers een helder aandachtspunt. Langs longitudinale en experimentele lijnen vinden studies verbanden tussen intens gebruik van visueel gedreven platforms (zoals Instagram en TikTok) en meer ontevredenheid over het eigen lichaam, grotere kans op diëtgelijk gedrag en verhoogde risicofactoren voor eetstoornissen. Belangrijk is dat interventioneel onderzoek aantoont dat het verminderen van sociale-mediagebruik in korte tijd al kan leiden tot een verbetering van uiterlijktevredenheid en stemming bij jonge mensen — een aanwijzing dat een deel van het effect reversibel is.
Voor wie is het extra riskant?
Niet iedereen is even gevoelig. Adolescenten, vooral meisjes, tonen in veel onderzoeken hogere kwetsbaarheid: hun identiteit en zelfbeeld zijn in ontwikkeling en peer feedback speelt een grote rol. Daarnaast scoren mensen met bestaande psychische klachten, of wie al geneigd is tot piekeren en perfectionisme, doorgaans slechter bij veelvuldig gebruik. Bovendien laten recente analyses zien dat algoritmes content kunnen versterken die de gebruiker al aanspreekt, waardoor iemand die interesse toont in diëten of vergelijkbare thema’s snel meer en extremere voorbeelden te zien krijgt; een giftige vicieuze cirkel.
Kleine veranderingen, merkbaar effect
Gelukkig zijn er ook handvatten die wetenschappelijk onderbouwd helpen. Studies tonen dat eenvoudige maatregelen — zoals tijdslimieten, bewust 'detoxen' van platforms of het aanpassen van je interactie (minder passief scrollen, meer actief contact met vrienden) — de negatieve effecten kunnen verminderen. Ook beleidsaanbevelingen van gezondheidsdiensten roepen op tot meer onderzoek en tot functies die kwetsbare gebruikers beter beschermen. Dit betekent dat zowel individuele strategieën als platformverantwoordelijkheid nodig zijn om risico’s te verlagen.
Wat kun je zelf doen (en wat werkt echt)?
Praktisch gezien helpt het om je eigen gebruik te monitoren: merk op hoe je je voelt vóór en na het gebruik, zet meldingen uit en structureer momenten zonder telefoon — vooral rond slapen en sociale interacties in het echte leven. Wanneer het beeld van jezelf steeds negatiever wordt na het scrollen, kan het beperken van visuele feeds en het volgen van diversere, realistische profielen je perspectief herstellen. Als je merkt dat sociale media bestaande angst of eetproblematiek verergeren, zoek professionele hulp; de combinatie van therapie en gedragsverandering rond schermgebruik blijkt vaak het meest effectief.
Sociale media zijn geen simpele boosdoener (ze bieden contact, informatie en steun) maar de manier waarop we ze gebruiken kan ons zelfbeeld en onze mentale gezondheid flink beïnvloeden. Door bewuster te kiezen wat en hoe we kijken, en door platforms verantwoordelijk te laten handelen, verminderen we de schadelijke kant en behouden we de positieve mogelijkheden.