Gevoelens van schaamte kunnen je leven negatief beheersen

Geen enkel mens is hetzelfde. Toch zijn we volgens de grondwet allemaal gelijk. Of beter gezegd: gelijkwaardig. Maar verschillen zijn er natuurlijk wel.

Het zou maar een saaie boel zijn, als iedereen letterlijk hetzelfde zou zijn. De onderlinge verschillen moeten we accepteren en koesteren. Maar wanneer je jezelf de mindere voelt te midden van anderen, kan dat snel zorgen voor negatieve psychische effecten. Je gaat je ergens voor schamen, terwijl dat in feite niet nodig is. Schaamte? Wat is dat dan precies? En hoe kun je het voorkomen?

Schaamte is de mentale situatie waarin je verkeert wanneer je handelen niet in lijn ligt met je eigen normen, waarden en overtuigingen. Met andere woorden: je hebt zelf in je hoofd een bepaald beeld gecreëerd van hoe je zou moeten zijn. Welke kleding vind je dat je hoort te dragen? Hoe vind je dat jouw huis eruit zou moeten zien? Welk werk zou je volgens jou moeten doen? En komen al die zaken overeen met de praktijk? Zo niet, dan bestaat de kans dat jij je daarvoor gaat schamen. Hetgeen je doet, strookt niet met hetgeen je vindt dat je moet doen. Dit maakt schaamte dus iets heel persoonlijks. Het kan heel goed zo zijn dat iemand anders een heel andere mening is toegedaan. Gevoelens van schaamte zijn dan ook vaak heel relatief. Waar jij je misschien schaamt voor de rommel in je huis, vindt een ander het wellicht best opgeruimd bij jou thuis, in vergelijking met andere huishoudens. Zolang je aan niemand laat blijken dat jij je ergens voor schaamt, zul je er ook niet snel achter komen of een ander jouw schaamtegevoel zou bevestigen. De kans is namelijk groot dat die bevestiging er is, waardoor het schaamtegevoel dus feitelijk onterecht is. Zolang je echter voor eigen rechter blijft spelen en die gevoelens toelaat, zak je alleen maar verder weg in die negatieve spiraal.

Soms word schaamte verward met schuld. Soms zijn er parallellen tussen deze begrippen te vinden, maar lang niet altijd is dat het geval. Schaamte is sowieso een veel complexer geheel van gevoelens en emoties. Bij schuld gaat het erom dat je voor jezelf de conclusie trekt dat je in enig opzicht gefaald hebt en daar zelf verantwoordelijk voor bent. Wanneer je bijvoorbeeld door onzorgvuldig handelen een ongeval veroorzaakt hebt, dan heb je daar schuld aan. Je had beter op moeten letten. Ook wanneer je iemand een verkeerd tijdstip voor een afspraak doorgegeven hebt, is dat verwijtbaar gedrag. Had je beter opgelet, dan was de ander niet voor niets op de verkeerde tijd naar de afspraak gekomen. Dit is dus schuld, maar vaak wordt het als schaamte bestempeld. “Schaam jij je niet? Een ander voor niets laten lopen!” Dit is een reactie die je zou kunnen verwachten. Maar schaamte is duidelijk iets anders. Het gaat niet om onzorgvuldig handelen, maar om het niet voldoen aan het verwachtingspatroon dat je jezelf hebt opgelegd. Of aan het ideaalbeeld dat je voor jezelf gecreëerd hebt. Iemand met een afwijkend gevormde neus kan zich daar bijvoorbeeld voor schamen, terwijl het hem niet aan te rekenen valt. Het is immers geen gemaakte fout.

Het voorkomen van schaamte is niet eenvoudig. Zolang je jouw kijk op het leven en op je eigen functioneren daarin niet aanpast, zul je steeds weer opnieuw gevoelens van schaamte ervaren. Het is zaak om het ideaalbeeld, dat je voor jezelf gecreëerd hebt, los te laten. Dit is niet voor iedereen eenvoudig. Probeer wat afstand te nemen van jezelf en op een meer neutrale manier naar jezelf te kijken. Maak eens een opsomming van alle positieve punten aan jezelf. Waar ligt je kracht? Welke eigenschappen roemen andere mensen van jou? Leg die nu eens onder een vergrootglas en focus daarop, in plaats van steeds weer te willen voldoen aan de eisen die je jezelf hebt opgelegd. Het gaat vaak om het krijgen van meer zelfvertrouwen. Als je namelijk niet aan die eisen kunt voldoen, geef je daarmee jezelf het idee dat je niet in staat bent om op de ideale manier te functioneren. Van dat denkbeeld moet je proberen jezelf te verlossen. Iemand anders kan je daarbij vaak goed helpen. Door met iemand te praten over je gevoelens, krijg je meestal ook meer inzicht in jezelf. Kies een gesprekspartner die je vertrouwt en die dichtbij je staat. Op die manier maak je het gemakkelijker om je verhaal te doen. Je kunt uiteraard ook in gesprek gaan met een psycholoog als je er niet uitkomt.

Wij waarderen je privacy.

Wij gebruiken cookies voor analyse, de mogelijkheid tot berichten te delen op social media en om advertenties te tonen. Door op Akkoord te klikken en verder te gaan stem je in met ons privacybeleid en kan je gebruik maken van deze functionaliteit.