Geitenwollen sok

Geitenwollen sok Iemand die een ‘geitenwollen sok’ is, leeft supergezond en zoekt zijn eigen waarheid. Dat juich ik als personal trainer toe.

Geitenwollen sok

Iemand die een ‘geitenwollen sok’ is, leeft supergezond en zoekt zijn eigen waarheid. Dat juich ik als personal trainer toe. Maar hoe onderscheid je onzinverhalen van feiten die echt belangrijk zijn voor je lichaam? Want net als de geitenwollen sok niet is wat hij lijkt (hij wordt gemaakt van schapenwol!) is ook niet alles wat als gezond feit wordt gepresenteerd waar. In deze column lees je de belangrijke mythes en een antwoord op de vraag: waarom geloven wij die onzin? Ach, morgen is weer iets anders gezond (klop dat?) Zo worden gezondheidsmythes de wereld in geholpen Het klassieke voorbeeld van zo'n urban gezondheidsmythe is rode wijn. Jarenlang waren de verhalen juichend; een paar glazen per dag zou goed zijn tegen een verhoogd cholesterol en zelfs tegen hart - en vaatziekten. Maar we lazen ook dat alcohol de kans op kanker en een beroerte vergroot. Helaas is het laatste waar; uit herhaald onderzoek blijkt dat regelmatiger alcohol drinken meer kapot maakt dan je lief is. Een rode wijn doet dat net zo hard als bier of jenever. De gezondheidsraad koos daarom voor het advies om helemaal geen alcohol te drinken. En tóch blijft het positieve imago rond rode wijn hangen. Hoe komt dat? De wens is de vader van de gedachte. We willen graag geloven dat wijn goed voor ons is en die boodschap gaat erin als zoete koek, zelfs wanneer blijkt dat slechts een klein beetje alcohol al schadelijk is voor onze gezondheid.

Vooroordelen

Hoe werkt dit mechanisme? De kennis over wat gezond is of ongezond, begint als kind. Je krijgt van huis mee wat goed voor je is. Zo zijn we in Nederland dol op zout; over de aardappelen, ons eitje en het vlees. Niets mis mee - je oma werd er ook oud mee. Toch? Misschien werd je oma oud, maar zij at geen kant-en -klare producten en chips, waar veel zout op zit. Op dit moment consumeert meer dan 85 procent van de Nederlandse bevolking meer zout dan de aanbevolen maximum richtlijn van zes gram. Onze gewoonten kunnen we moeilijk loslaten en wat erbij komt als voeding tellen we niet meer mee. We denken vanuit onze eigen vooroordelen en overtuigingen. Als iemand daar een andere mening over heeft, staan we daar niet voor open. Dat zie je overduidelijk bij genotsmiddelen zoals alcohol, sigaretten en drugs. Niemand kan beweren dat roken gezond is, maar als dit jouw gewoonte is, zul je je afsluiten voor wat je wilt horen. Dit beïnvloedt ook hoe we onderzoeken en nieuws over gezondheid lezen en selecteren. Soms, zonder dat we het zelf doorhebben, schuiven we onbewust het nieuws dat niet bij ons past weg. We lezen graag onze eigen krant en websites, dat past in je visie, maar versterkt ook je vooroordelen.

Eten als religie

Bij onze mening over voeding gebeurt dit ook. Iedereen eet en heeft er een mening over. Vooral op internet struikel je over de blogs van mensen die suiker vergif noemen en de oorlog verklaren aan brood. Niets mis mee, als je zo'n blog tot inspiratie leest. Maar als je weet dat de bloggers vanuit een sterke persoonlijke overtuiging werken, geen medische opleiding hebben en geen diëtist of wetenschapper zijn, wordt hun mening wat meer discutabel. Aan de andere kant: raken die meningen stiekem wel kant of wal? Veel mensen vertrouwen de adviezen van officiële instanties niet meer blindelings. Die bezorgdheid is begrijpelijk. Aan producten wordt van alles toegevoegd en vervolgens krijgen ze het stempel 'veilig', terwijl er vroeger nauwelijks hulpstoffen waren en geen fast foods of sterk industrieel bewerkte voedingsmiddelen. Dat mensen bang zijn voor het onbekende dat in ons eten zit, is dus niet verassend. Die zorg wordt aangewakkerd door zaken die eerst als ongezond werden bestempeld en toch niet zo slecht zijn als we dachten. Eieren en roomboter zijn daar voorbeelden van (eerst ongezond en nu gezond).

Ook E-nummers zijn een goed voorbeeld

Het klopt dat alle E- nummers zijn onderzocht, maar wat weten we over het gebruik op langere termijn? Dat is niet van alle stoffen precies bekend. Aan mensen met overgewicht wordt bijvoorbeeld aangeraden om de suiker in de thee te vervangen door een zoetje om de calorie-immers te beperken. Maar dat zoetje om de calorie-inname te beperken. Maar dat zoetje bestaat uit het nummer E951, oftewel aspartaam. In het wetenschappelijke tijdschrift Nature verscheen in 2014 nieuw onderzoek waaruit naar voren kwam dat aspartaam de darmbacteriën beïnvloedt en daardoor bij proefdieren zou kunnen bijdragen aan het ontstaan van diabetes. Als officieel goedgekeurde stoffen tot discussie leiden in de wetenschap, schaadt dat het imago van officiële adviezen, studies en onderzoeken. “Ze zeggen zoveel, morgen zeggen ze weer wat anders.” Zo verdwijnen goede adviezen met gemak in de prullenbak van ons brein. En het tegenovergestelde: slechte adviezen blijven in ons brein bewaard!

Feiten of fabels

Informatie kritisch tegen de lamp houden is dus essentieel bij nieuws over een gezonde levensstijl. Wees je bewust wáár je het nieuws leest en wie dat zegt. Je moet niet vergeten dat ook de wetenschap afhankelijk is van publiciteit. En veel media richten vooral op een boodschap die goed verkoopt. Als je als wetenschapper onderzoek doet met product A en dat blijkt niet het verwachte effect te hebben - anders gezegd: 'Er komt niets uit' en dat komt veel voor - probeer het dan maar eens te verkopen als interessant." Andersom gebeurt dit ook. Als uit een onderzoek over een populair onderwerp slechts een klein resultaat naar voren komt, wordt dit breed opgepakt. Gezonde adviezen als 'beweeg meer', 'eet gevarieerd' en slik vitamine D' gaan er niet zo goed in omdat je wat extra moet doen. Adviezen als 'Eet elke dag chocolade' worden breed omarmd. Als je dol bent op chocolade, is dat een reden om rustig door te eten. Maar als je nooit beweegt en dit ineens moet gaan doen, is dat een behoorlijke stap. Hier komt weer bij kijken dat als het niet in jouw straatje past en ook nog eens moeite voor moet doen, het niet blijft hangen. Daarom het advies: niet zwart-wit denken. Probeer breder te kijken. We moeten af van een beperkte tunnelvisie. Doe daarbij met mate en blijf vooral je gezonde verstand gebruiken. In de wereld van informatie over gezondheid draait alles om een gezond verstand en een scherpe brein. En helaas, soms even streng zijn voor jezelf, terwijl je de makkelijke weg had willen kiezen. En qua gezondheidsnieuws is het met reclame: als het te mooi klinkt om waar te zijn, is het ook niet waar. Roel Klasen PT