Valpreventie bij senioren

Met de vergrijzing van de samenleving en de toename van de levensverwachting, is valpreventie een steeds belangrijker onderwerp geworden. Steeds meer ouderen blijven langer zelfstandig wonen, wat op zichzelf een positieve ontwikkeling is. Tegelijkertijd neemt met het stijgen van de leeftijd ook het risico op vallen toe. Een valpartij kan op oudere leeftijd ernstige gevolgen hebben: van botbreuken tot langdurig verlies van mobiliteit en zelfs blijvende afhankelijkheid van zorg. Het voorkomen van vallen is daarom niet alleen een kwestie van veiligheid, maar ook van levenskwaliteit.

Waarom neemt het valrisico toe met de leeftijd?

Naarmate we ouder worden, verandert ons lichaam op meerdere vlakken. Spieren worden zwakker, gewrichten stijver en reflexen trager. Dit alles heeft invloed op het evenwicht. Bovendien neemt het vermogen van de hersenen om snel te reageren op onverwachte situaties af. Iemand die struikelt, heeft minder tijd en kracht om zichzelf nog op te vangen. Ook het zicht en het gehoor, belangrijke zintuigen voor het bewaren van balans, worden vaak minder scherp naarmate de jaren vorderen.

Daarnaast spelen medische factoren een rol. Chronische aandoeningen zoals diabetes, artrose of hart- en vaatziekten kunnen de mobiliteit beïnvloeden. Bepaalde medicijnen – denk aan slaapmiddelen, bloeddrukverlagers of antidepressiva – kunnen duizeligheid veroorzaken. De combinatie van fysieke achteruitgang en medicatie verhoogt het risico op een val aanzienlijk.

De omgeving als risicofactor

Niet alleen het lichaam verandert, ook de omgeving kan gevaarlijk worden als de mobiliteit afneemt. Een losliggend vloerkleed, een gladde badkamertegels of een drempel die eerder geen probleem vormde, kan ineens leiden tot een val. Een slecht verlichte trap of een onstabiele stoel zijn andere valkuilen die vaak over het hoofd worden gezien. Veel ongelukken gebeuren juist in de eigen woning, waar men zich veilig waant.

Oefeningen voor balans en spierkracht

De goede nieuws is dat je veel kunt doen om het risico op vallen te verkleinen. Beweging is daarbij essentieel. Regelmatige lichamelijke activiteit helpt om spieren sterk te houden, gewrichten soepel te houden en het evenwicht te trainen. Zelfs op hoge leeftijd kan het lichaam zich aanpassen en sterker worden.

Oefeningen gericht op balans en spierkracht zijn bijzonder effectief. Denk aan het op één been staan terwijl je je aan de stoel vasthoudt, het langzaam opstaan uit een stoel zonder je handen te gebruiken, of kleine passen lopen op een rechte lijn alsof je op een koord balanceert. Yoga en tai chi zijn ook bewezen effectieve manieren om balans, coördinatie en lichaamshouding te verbeteren. Deze vormen van beweging zijn zacht voor de gewrichten en bevorderen tegelijkertijd het lichaamsbewustzijn.

Het brein trainen helpt ook

Balans is niet alleen een fysieke, maar ook een mentale vaardigheid. De hersenen spelen een cruciale rol bij het aansturen van beweging en het corrigeren van je houding. Door nieuwe dingen te blijven leren en jezelf uit te dagen – denk aan danslessen, geheugentraining of het aanleren van een nieuwe vaardigheid – houd je je hersenen actief. Dat helpt ook bij het behouden van motorische functies en reactievaardigheden.

Samen werken aan veiligheid

Valpreventie is niet iets dat je alleen hoeft te doen. Het loont om met een fysiotherapeut, ergotherapeut of huisarts te kijken naar je persoonlijke situatie. Zij kunnen adviseren over oefeningen, een valrisicotest afnemen en helpen bij het aanpassen van de woning. Ook familie en mantelzorgers spelen een belangrijke rol in het signaleren van risico’s en het ondersteunen bij preventieve maatregelen.

Voorkomen is beter dan genezen

Een val is vaak snel gebeurd, maar de weg terug kan lang en moeilijk zijn. Het voorkomen van een val is daarom altijd beter dan het herstellen ervan. Door actief te blijven, alert te zijn op risicofactoren en bewust met je lichaam om te gaan, vergroot je niet alleen je veiligheid, maar ook je zelfstandigheid. Want stevig blijven staan, dat is niet alleen een fysieke vaardigheid, maar ook een kwestie van zelfvertrouwen.